W polskim prawie procesowym zagadnienie dopuszczalności drogi sądowej w sprawach cywilnych jest regulowane artykułem 2 kodeksu postępowania cywilnego. Przepis ten pozostaje w związku z art. 1 tegoż kodeksu, tym samym normują one łącznie kompetencję sądów powszechnych w sprawach cywilnych, czyli właśnie dopuszczalność drogi sądowej. Sprawa nie mająca charakteru sprawy cywilnej może być rozpoznana przez sąd jedynie wyjątkowo (zob. art. 199(1) i 464 k.p.c.).
Droga sądowa jest dopuszczalna, jeżeli dana sprawa przedstawiona do rozstrzygnięcia sądowi jest sprawą cywilną i podlega rozpoznaniu przez sąd powszechny. Warto nadmienić, że dopuszczalność drogi sądowej zalicza się zgodnie z tradycyjnym ujęciem procesualistyki (nie tylko polskiej) do tzw. pozytywnych przesłanek procesowych. Są to okoliczności (mówiąc nietechnicznie: warunki), które muszą zaistnieć (być zrealizowane w obiektywnej rzeczywistości), by powództwo było dopuszczalne. Dopuszczalność owa to tyle co możność (nie chodzi tu o uznaniowość) przyjęcia powództwa przez określony ustawą sąd w celu jej rozpoznania i rozstrzygnięcia sprawy cywilnej (powództwa ujętego w pozwie).
Droga sądowa jest dopuszczalna w przytłaczającej większości spraw wpływających do sądów cywilnych (pracy, rodzinnych), stąd prawodawca ze względów praktycznych i dla uniknięcia zbędnego postępowania incydentalnego (wpadkowego), nie przewiduje ani obowiązku ani możliwości orzekania w sposób pozytywny o dopuszczalności drogi sądowej (deklarowania, że przysługuje ona w danej sprawie). Sąd jednak stwierdzi tę okoliczność, gdy dopuszczalność będzie zakwestionowana czy to przez stronę, czy to innego uczestnika postępowania cywilnego (np. interwenienta). W wypadku oddalenia zarzutu niedopuszczalności drogi sądowej, sąd wyda odpowiednie postanowienie, może również wstrzymać rozpoznanie sprawy aż do momentu gdy to postanowienie zyska prawo mocność.
Sąd odwoławczy dopuszczalność drogi sądowej stwierdzi oddalając zażalenie na wyżej wspomniane postanowienie pierwszej instancji jak również oddalając apelację opartą na zarzucie naruszenia art. 2 k.p.c. Sąd Najwyższy może wydać orzeczenie o dopuszczalności drogi sądowej, gdy oddala odpowiedni zarzut skargi kasacyjnej lub skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia bądź nowo wprowadzonej do polskiego procesu skardze nadzwyczajnej.
Niedopuszczalność drogi sądowej prowadzi do odrzucenia pozwu, również w drugiej instancji lub przed SN. Postępowanie, które toczy się mimo naruszenia art. 2 k.p.c jest nieważne, którą należy brać pod uwagę z urzędu w drugiej instancji, jednak w granicach wniesionej apelacji (art. 378 par. 1, analogicznie w wypadku skargi kasacyjnej art. 398 (13) k.p.c.). Regulacje dotyczące drogi sądowej stosuje się również w postępowaniu nieprocesowym (art. 13 par. 2 kodeksu). Gdy stwierdzi się niedopuszczalność drogi sądowej w postępowaniu o nadanie klauzuli wykonalności, odmawia się jej nadania (odrzuca wniosek), zaś w postępowanie egzekucyjne obligatoryjnie umarza się z urzędu (art. 824 par. 1 k.p.c.).
Warto również mieć na uwadze, że droga sądowa nie ma związku z merytoryczną zasadnością pozwu czy wniosku, zaś stwierdzenie jej braku nie zamyka możliwość dochodzenia praw np. w postępowaniu administracyjnym bądź przed sądem administracyjnym.
Najnowsze komentarze